به گزارش نورسافت، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رسول جعفریان، رئیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران ۲۸ مهر در مراسم رونمایی از نرم‌افزار جامع منابع تاریخ (نور السیره 3) در مرکز کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با بیان اینکه امروز با رونمایی از این نرم‌افزار، یکی از آرزوهای ما برآورده شده است، گفت: اولین همکاری بنده با مرکز نور مرتبط با اسفند سال ۱۳۷۳ بود که به عنوان مسئول بخش تاریخ این مرکز مشغول فعالیت شدم.

وی ادامه داد: گروه تاریخ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه هم در آن زمان ایجاد شده بود و با همکاری جمعی از دوستان در این دفتر در سال ۱۳۷۵ نسخه اول نورالسیره همچنین یک کار مفهومی روی تاریخ یعقوبی انجام و تولید شد که یک کتاب تک جلدی ۵۰۰ صفحه‌ای فهارس تاریخ یعقوبی بود؛ ده سال طول کشید تا نسخه دوم نورالسیره بیرون آمد چون قصد ما کار موضوعی نبود و نمی‌خواستیم جست‌و‌جوی ساده در کار باشد. همچنین بیش از ده سال طول کشید تا از برخی منابع تاریخ اسلام مانند انساب، طبری، اخبارالطوال، مروج الذهب، یعقوبی و … مفاهیم را استخراج کردند و تاریخ‌نامه تولید شد. البته این مجموعه در حد انتظار مورد توجه قرار نگرفت و بازخورد نداشت. 

وی با بیان اینکه حوزه هم در این مسائل بی‌تقصیر نیست زیرا بیشتر با کار موضوعی و جست‌وجوی لفظی خو گرفته‌اند که عمدتاً برای منبر و کلاس فایده دارد، افزود: بعدها قرار شد تا جامع منابع تاریخ بر مبنای جست‌وجو تولید شود و سالیان طولانی گذشت تا امروز که به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کار رونمایی از نورالسیره ۳ انجام می‌شود.

جعفریان با بیان اینکه تجربه مرکز نور تجربه متفاوت و منحصر به فردی در قم است و کارهای تولیدی آن مورد اقبال عده زیادی قرار گرفته است و ابزار دست همه محققین ایران و خارج از کشور است، اظهار کرد: برخلاف برخی کارهای من‌درآوردی که در برخی مراکز قم صورت می‌گیرد و گاهی نتیجه می‌دهد و گاهی بی‌نتیجه است ولی کارهای مرکز نور عالمانه و با خلاقیت دنبال می‌شود که قابل ستایش است.

وی اضافه کرد: دنیای امروز از ابزار استفاده و بهره زیادی می‌برد و این موضوع، خیلی مهم است، امروز امکانات و ابزارها، علم را توسعه می‌دهد و اگر این ابزارها را نداشته باشیم پیشرفت حاصل نمی‌شود مانند پزشکی که از او سی تی اسکن و رادیولوژی و … را بگیریم؛ بیشتر عقب‌ماندگی دنیای قدیم هم به دلیل نبودن ابزار کار و تجهیزات بوده است.

جعفریان تصریح کرد: امروز برای آزمایش یک کربن ۱۴ روی یک نسخه امکانات لازم را در کشور نداریم لذا مجبور شدیم با دانشگاهی در آلمان آن هم با دشواری‌های فراوان رایزنی کنیم و حتی برخی مطرح کردند که اگر نسخ خطی را در اختیار آنها قرار داده‌ایم علم خودمان را لو داده‌ایم.

وی افزود: البته اهمیت این مسئله هم خیلی زیاد است زیرا مثلاً اگر نمی‌توانستیم تاریخ نسخه صنعا را مشخص کنیم کسانی که گفتند قرآن مربوط به قرن سوم است حرف خود را پیش می‌بردند و ما می‌ماندیم چگونه اثبات کنیم ولی وقتی قرآن صنعا یافته و آزمایش کربن 14 شد همه این شبهه‌ها کنار رفت.

جعفریان بیان کرد: تولید نرم‌افزارها کار بسیار مهمی است ولی باید دائما متحول شود، امروز بسیاری از کسانی که به خارج کشور می‌روند کسانی هستند که دنبال امکانات بهتر برای تحصیل و آزمایش و تحقیق هستند و در داخل کشور، مباحث علمی آنها را ارضاء نمی‌کند. بسیاری از اینها دنبال علم بیشتر و بهتر هستند و نمی‌خواهند عمرشان را تلف کنند آن هم در شرایطی که ابزار جدیدی در اختیار ندارند و استادانشان همان افرادی هستند که در مقطع پایین‌تر هم به آنها مطلب، آموزش داده‌اند. 

استاد تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به تولید پایان‌نامه‌ای از سوی یک دانشجو در مورد مناطقی که مشروطه در تهران در آن واقع شد، گفت: به بهانه این تحقیق متوجه شدیم که امروز پژوهش‌های جغرافیای تاریخ در دنیا سرسام‌آور است و چقدر توسعه یافته و پروژه‌های سنگینی در این عرصه در حال تولید است لذا باید متوجه باشیم کارهای علمی خیلی دشوار شده و با پاسخ‌های ساده ما فایده و ثمری نمی‌دهد و دادن جواب‌های ساده برای پرسش‌های سخت نماد یک جامعه روستایی است.

لزوم تحول در منابع علمی
جعفریان اضافه کرد: کتابخانه‌های دهه ۴۰ و ۵۰ با منابع تازه که از لبنان و مصر و … می‌آوردند جان گرفت، این مطلب را عرض کردم که بگویم تحول منابع خیلی مهم است. مرکز نور هم کار مهمی در این عرصه دارد از جمله اینکه ۱۵۰۰ جلد کتاب را در یک نرم‌افزار پیش روی ما گذاشته است ولی نباید به این سطح متوقف شویم.

وی با بیان اینکه تحول منابع در کشورهایی چون لبنان و عراق و عربستان بیشتر از ایران است، افزود: در همین ایام حج امسال یکی از دوستان ما ۳۶ کارتن کتاب از عربستان آورد، چون نمایشگاه بزرگی در عربستان برپا شد. این ۳۶ کارتن را باز می‌کردیم می‌دیدیم چقدر در عرصه‌ منابع عقب هستیم و وقتی منابع اندک باشد خودمان را سرگرم کتاب‌های موجود می‌کنیم و نسل بعد به ما خواهد خندید که اینها چه منابعی داشته‌اند.

جعفریان با بیان اینکه الان در هر چند ماه یکبار یک نمایشگاه بین‌المللی در بغداد برپا می‌شود ولی کمتر به آن دسترسی داریم و در آن شرکت می‌کنیم، اضافه کرد: نورالسیره را باید نرم‌افزار باز و با سرعت قابل تحول، قرار دهیم نه اینکه ده سال طول بکشد تا تولید شود و یا ۵ سال طول بکشد و مدیری اجازه دهد که رونمایی شود.

مشکل قانونی حقوق معنوی مؤلف برطرف شود
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه مشکل دیگر در این عرصه، مشکل حقوقی است، تصریح کرد: قانون حقوق مؤلفان و ناشران برای سال ۱۳۴۸ است و فقط دو بار تبصره خورده لذا قانون کهنه و مزخرفی است که با واقعیات روز منطبق نیست. متاسفانه با وجود اینکه باید هیئت دولت در این زمینه جلسه تشکیل می‌داد این کار انجام نشده و این همه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای کتاب خرج می‌شود ولی هنوز یک قانون نداریم که مراکز علمی و محققان دوردست بتوانند با اسکن و کپی از آثار بهره‌مند شوند.

وی با بیان اینکه متاسفانه برخی در این زمینه همراهی نمی‌کنند، اضافه کرد: البته نهاد عمومی کتابخانه‌ها مقداری از این کارها را انجام داده است و یا دانشگاه آزاد این کار را کرده است؛ ما از اواسط سال ۹۹ تا اواسط ۱۴۰۰ حدود ۴۰ هزار پی دی اف قدیمی را روی سایت کتابخانه مرکزی گذاشتیم ولی مدیریت بعد از ترس ایجاد مشکل حقوقی آنها را حذف کرد و یا استفاده از آنها پولی شد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشکل حقوقی را حل کند
جعفریان بیان کرد: مشکل حقوقی هم باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حل شود تا به علت در دسترس نبودن این آثار، مثلا تلگرام عرصه کتابخانه نشود، متاسفانه در مدیریت‌های مختلف وزارتخانه، برخی افراد کم‌توجه به منافع علمی کشور این مشکل را رفع نکرده‌اند و لااقل باید جلسه هیئت دولت در مورد اصلاح این قانون تشکیل شود و راه‌های دزدی بسته شود.

جعفریان با بیان اینکه در نورالسیره ۳ هزار و ۵۰۰ کتاب وجود دارد که از جهت کیفیت بهترین‌ها است، اظهار کرد: تاکید می‌کنم گزینش و یافتن کتاب‌های خوب مهم است؛ الان در کتابخانه تاریخ ایران، ۲۳۰ هزار کتاب داریم؛ چقدر کتب نفیس و باارزش در کتابخانه مسجد اعظم داریم و باید با سیاست صحیح سراغ گزینش کتب برویم.

وی افزود: مجموعه آقای کورانی هم ۱۸ هزار و ۵۰۰ کتاب متن ورد دارند که یکجا هم قابل جست‌وجو است و ما باید سعی کنیم مانند برخی کشورها کتاب‌های کتابخانه‌ها را به چند میلیون برسانیم.

لزوم استفاده از هوش مصنوعی
 استاد دانشگاه تهران با اشاره به هوش مصنوعی گفت: ما با جست‎‌وجوی لفظی و خواندن پی دی اف و … نمی‌توانیم به جایی برسیم و باید روی هوش مصنوعی کار کنیم، که الان در این نرم‌افزار در بحث مشابه‌یابی شاهد این مسئله هستیم. در مورد تاریخنامه هم معتقدم چون مربوط به ۲۰ سال پیش است باید روزآمد شود.

وی افزود: مسئله دیگر ارتباط با پژوهشگران و متخصصان بیرونی است که الان کم است و باید مرکز نور آنها را بیاورد و از نظراتشان استفاده کنند، اینجا ۵۰ مشاور از استادان درجه یک و پیشرو علم لازم دارد. کار قرآن صنعا که چاپ شد فرمت آن را دو ایرانی انجام داده‌اند لذا باید با دانشجویان فعال هم ارتباط برقرار شود.

جعفریان ادامه داد: الان هفته‌ای چند کتاب در حوزه تاریخ اسلام در دنیا نوشته میشود ولی شاید یک درصد آن ترجمه هم نمی‌شود، این مشکل را سعودی‌ها هم دارند و دنبال برنامه‌ریزی برای آن هستند و ما هم باید از آنها برای تولید نرم‌افزارهای اینچنینی استفاده کنیم. ضمن اینکه در قم کارهای مفهومی کمی داریم و با نظریات جدید نا آشنا هستیم و معمولا از شفافیت هراس داریم چون فکر می‌کنیم شبهه ایجاد شود در حالی که چه ایرادی دارد؟ مگر قرآن و مورخین که چاپ شد شبهه ایجاد نکرد ولی پاسخ داده شد.

حوزه تسامح بیشتری در مواجهه با پژوهشگران قائل شود
جعفریان با تاکید بر اینکه حوزه باید تسامح بیشتری به خرج دهد و شرایط را برای پژوهشگران فراهم‌تر کند، گفت: برخی اوقات یک پژوهشگر به دلیل یک عبارت در یک تحقیق مورد آزار قرار می‌گیرد در صورتی که اگر نیاز به پژوهش نیست خوب همان چند مداح برای انتقال دین به مردم کافی هستند و چرا باید پژوهش کنیم، برخی افراد از سال ۷۰ تاکنون به تعهد و تدین شهره هستند و متنی می‌نویسند ولی با آنها برخورد می‌شود کسی جرئت نمی‌کند سراغ کارهای جدید برود.

جعفریان تاکید کرد: آخرین روزهایی که من مجلس بودم با همکاری مرکز نور دوره‌های مختلف مجلس شورای ملی را منتشر کردیم ولی بخش‌هایی از آن ناقص است و متاسفانه مشروح مذاکرات به راحتی در دسترس محققان قرار نمی‌گیرد و برای بعد از انقلاب هم فقط پی دی اف گذاشته‌اند و متاسفانه کارهای نیمه‌تمام انجام می‌شود و بدون انجام آن دنبال کارهای جدید می‌رویم. از جمله موضوعاتی هم که به جد معتقدم باید احیاء شود وب‌سایت آقابزرگ است که متاسفانه تعطیل شد.
 

• جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نرم‌افزار جامع منابع تاریخ، اینجا کلیک کنید.

• جهت مشاهده فیلم‌های آموزشی در رابطه با نرم‌افزار جامع منابع تاریخ، اینجا کلیک کنید.

• جهت مشاهده گزارش تصویری مراسم رونمایی نرم‌افزار جامع منابع تاریخ (نورالسیره 3)، اینجا کلیک کنید