درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
نویسندگان: سید مهدی مسبوق حسین رجبی علاء سید حسن فاتحی
کلیدواژه‌ها: کاربردشناسی برهان ورزی تکنیک های زبانی ضرب المثل نهج البلاغه
معرفی کوتاه
این پژوهش را سیدمهدی مسبوق، حسین رجبی‌علا و سیدحسن فاتحی از دانشگاه بوعلی سینا (همدان) انجام داده اند و بر رویکرد کاربردشناسی زبانی (Pragmatics) در تحلیل شیوه‌های احتجاج و برهان‌ورزی در ضرب‌المثل‌های نهج‌البلاغه تمرکز دارد.
هدف
مقاله می‌کوشد نشان دهد امام علی(ع) چگونه در خطبه‌ها و کلمات قصار خود از فنون مختلف استدلالی ـ همچون تشبیه، استعاره، تمثیل، کنایه، موعظه و ساختارهای شبه‌منطقی ـ برای اقناع، هدایت و تغییر نگرش مخاطب بهره برده است.
روش
-
داده‌های پژوهش: ۹۵ ضرب‌المثل برگرفته از کتاب الأمثال و الحکم المستخرجة من نهج البلاغه نوشتۀ محمد الغروی.
-
چارچوب نظری: نظریۀ چايم پرلمان درباره استدلال و اقناع در قرن بیستم.
-
رویکرد: تحلیل کاربردشناختی (Pragmatic Analysis) با توجه به بافت گفتمانی و ارتباط متکلم–مخاطب.
دستاوردها
-
امام علی(ع) با تسلط بر زبان و فنون بلاغی توانسته معانی اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را به شیوه‌ای اثرگذار منتقل کند.
-
مضامینی چون مبارزه با دنیاطلبی، عدالت‌خواهی، آمادگی برای مرگ، هدایت گمراهان و تبیین رابطه دنیا و آخرت در ضرب‌المثل‌ها بارز است.
-
فنون اقناع و استدلال (تشبیه، استعاره، تمثیل، کنایه، موعظه، ترغیب و اعتمادسازی) نه تنها در انتقال معنا مؤثرند بلکه ویژگی سبکی ممتاز نهج‌البلاغه را شکل می‌دهند.
-
این تحلیل نشان می‌دهد نهج‌البلاغه از منظر کاربردشناسی زبانی منبعی غنی برای فهم ظرافت‌های بلاغی و استدلالی در متون دینی است.
بیان (ع) است.
منبع: جستارهای زبانی دوره 16 مهر و آبان 1404 شماره 4 (پیاپی 88)